Polska matura z liceum ogólnokształcącego honorowana jest przez wszystkie niemieckie uczelnie. Polacy posiadający świadectwo dojrzałości liceum ogólnokształcącego mogą więc podejmować studia na niemieckich uczelniach na takich samych zasadach jak niemieccy maturzyści.

Absolwenci liceów profilowanych i techników mogą podjąć studia wyłącznie na kierunkach odpowiadających ich profilowi kształcenia. Decydując się na jego zmianę, będą zmuszeni do zdania egzaminu stwierdzającego równoważność wykształcenia dopuszczającego do studiów (Feststellungsprüfung). Egzamin ten można zdać w Studienkolleg. Jest to instytucja przygotowująca cudzoziemców do podjęcia studiów na niemieckich uczelniach. Dokładne informacje na ten temat można znaleźć na stronie: www.studienkollegs.de (w jęz. niemieckim i angielskim).

Osoby posiadające polski tytuł licencjata lub inżyniera, które chcą podjąć w Niemczech studia II stopnia, powinny skontaktować się bezpośrednio z wybraną przez siebie niemiecką uczelnią. Wybrana uczelnia musi orzec, czy uzyskane przez kandydata kwalifikacje upoważniają go do podjęcia studiów na wybranym kierunku. Dotyczy to również kandydatów chcących uzyskać w Niemczech stopień naukowy doktora.

Informacje dotyczące uznawalności zagranicznych świadectw i dyplomów znajdują się na stronie Zentralstelle für ausländisches Bildungswesen (ZAB), czyli centralnej jednostki zajmującej się oceną naukowych i zawodowych kwalifikacji zdobytych za granicą: www.anabin.kmk.org (w języku niemieckim).

Czy posiadane świadectwo lub dyplom ukończenia uczelni wyższej spełnia ogólne warunki rekrutacji na studia w Niemczech można sprawdzić również na stronie: www.daad.de (w języku niemieckim i angielskim).

Niemieckie uczelnie można podzielić na trzy główne kategorie:

• Uniwersytety
  Uniwersytety wyznają zasadę jedności badań i pracy dydaktycznej. Oznacza to m.in., iż studenci relatywnie wcześnie zostają włączani w pracę naukową. Studia na uniwersytetach postrzegane są jako pierwszy krok w kierunku samodzielnej pracy badawczej. W ramach regulaminu studiów na większości kierunków studenci mają stosunkowo dużą swobodę kształtowania programu studiów; dzieje się tak na przykład na wydziałach nauk humanistycznych i społecznych. Natomiast na kierunkach przyrodniczych, medycznych i prawniczych studia są ściśle zorganizowane. Do uczelni typu “uniwersytet” należą również uniwersytety techniczne i wyższe szkoły techniczne (Technische Universitäten/Technische Hochschulen).
• Universities of Applied Sciences/Uniwersytety nauk stosowanych (dawniej Fachhochschulen)
  Charakterystyczne dla studiów na uniwersytetach nauk stosowanych jest skupienie na praktycznym zastosowaniu nabytej wiedzy. Integralną częścią studiów są więc praktyki w firmach, fabrykach, przedsiębiorstwach i urzędach. Dlatego uczelnie te często współpracują z zakładami przemysłowymi w danym regionie. W ofercie studyjnej przeważają kierunki techniczne, ekonomiczne i społeczne.
  Nie wszystkie uniwersytety nauk stosowanych mogą przyznawać tytuł doktora, ale coraz więcej z nich umożliwia realizację studiów doktoranckich. Dyplom z tego typu uczelni nie zawsze upoważnia do bezpośredniego podjęcia studiów doktoranckich na niemieckim uniwersytecie.
• Wyższe szkoły muzyczne, artystyczne, filmowe itp.
  Od kandydatów do wyższych szkół muzycznych, artystycznych i filmowych wymaga się specjalnych uzdolnień w danej dziedzinie. Nabór do tego typu uczelni jest bardzo zindywidualizowany.

Szczegółowe informacje na temat różnych typów uczelni znajdują się na stronach: www.study-in.de oraz www.hochschulkompass.de (w jęz. niemieckim i angielskim).

Tytuły przyznawane przez niemieckie uczelnie to Bachelor (B.A./B.Sc./B.Eng. itp.) uzyskiwany po sześciu, siedmiu lub ośmiu semestrach studiów I stopnia oraz Master (M.A./M.Sc./M.Eng. itp.) koronujący dwu-, trzy- lub czterosemestralne magisterskie studia uzupełniające. Prawie wszystkie kierunki studiów kończą się dyplomem typu Bachelor lub Master i to zarówno na uniwersytetach, jak i w Fachhochschulen (uniwersytetach nauk stosowanych).

Wyjątkiem od tej reguły są studia prawnicze, medyczne, psychologiczne oraz kierunki kształcące przyszłych nauczycieli. Absolwenci tych kierunków zdają zazwyczaj egzamin państwowy, tzw. Staatsexamen lub Staatsprüfung.

Nieliczne już kierunki studiów na uniwersytetach oraz w Fachhochschulen kończą się stopniem Diplom (np. Diplomingenieur) lub dyplomem Magister (Magister Artium).

Wyszukiwarka umożliwiająca wybór kierunku w zależności od tytułu, który można uzyskać po jego ukończeniu znajduje się na stronie: www.study-in.de (w jęz. niemieckim i angielskim).

Niemieckie uniwersytety wykazują z reguły wysoki poziom kształcenia. W ogólnodostępnych rankingach oceniane są jednak tylko kierunki studiów a nie uczelnie jako takie. Może się to okazać pomocne przy wyborze miejsca studiów.

Ranking CHE (Centrum für Hochschulentwicklung) oraz tygodnika “ZEIT” jest bezpłatnie dostępny w sieci: http://ranking.zeit.de (w jęz. niemieckim i angielskim).

Na uczelniach niemieckich językiem wykładowym jest z reguły język niemiecki, ale istnieje szereg kierunków studiów z wykładowym językiem angielskim.

Studia w języku niemieckim:

Obcokrajowcy zainteresowani studiami w Niemczech od pierwszego semestru muszą wykazać się bardzo dobrą znajomością języka niemieckiego, która sprawdzana jest poprzez egzamin Deutsche Sprachprüfung für den Hochschulzugang (DSH). Egzamin ten zdaje się zazwyczaj kilka tygodni przed rozpoczęciem semestru na niemieckiej uczelni. Drugim egzaminem, który upoważnia do podjęcia studiów na niemieckich uczelniach i który można zdać w Polsce jest Test Deutsch als Fremdsprache (TestDaF). Wyczerpujące informacje o tym egzaminie dostępne są na stronie internetowej: www.testdaf.de (w jęz. niemieckim).

Z egzaminu DSH zwalnia również certyfikat Goethe-Institut (GI) na poziomie C2: Großes Deutsches Sprachdiplom, niektóre niemieckie uczelnie honorują egzamin GI na poziomie C1. Bliższe informacje znajdują się na stronie: www.goethe.de/polen (w jęz. polskim i niemieckim).

Ponadto egzaminem zwalniającym z DSH jest Deutsches Sprachdiplom Stufe II (DSD II), który zdają uczniowie niektórych dwujęzycznych liceów ogólnokształcących.

Szczegółowe informacje o wszystkich w/w certyfikatach znajdują się na stronie: www.sprachnachweis.de (w jęz. niemieckim i angielskim).

Wiele cennych informacji związanych z nauką języka niemieckiego dostępnych jest na stronie: www.daad.de (w języku niemieckim i angielskim).

W przypadku krótszych pobytów na niemieckich uczelniach (np. pobyt badawczy czy szkoła letnia) nie jest z reguły wymagana udokumentowana znajomość języka niemieckiego.

Studia w języku angielskim:

Znajomość języka niemieckiego nie jest konieczna w przypadku kierunków studiów z wykładowym językiem angielskim. W takim przypadku kandydat musi wykazać się jednak bardzo dobrą znajomością języka angielskiego. Wykaz kierunków oferowanych w języku angielskim znajduje się pod adresem: www.daad.de/idp a także www.study-in-germany.de.

W przypadku kierunków studiów z wykładowym językiem angielskim informacji o egzaminach językowych dopuszczających do studiów należy szukać bezpośrednio na wybranej uczelni.

Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Wprowadzenie czesnego za studia leży w gestii krajów związkowych i uzależnione jest od aktualnie rządzącej partii/frakcji politycznej. W chwili obecnej studia I stopnia są bezpłatne dla obywateli Unii Europejskiej, nie licząc semestralnych opłat immatrykulacyjnych w wysokości od 100 Euro do nawet 250 Euro. Na większości niemieckich uczelni zdecydowano się jednak na wprowadzenie opłat dla osób, które studiują zbyt długo (czyli przekraczają liczbę semestrów przewidzianych na danym kierunku studiów). Także osoby, które mają już dyplom (licencjat, magister) i planują podjęcie kolejnych studiów mogą  spotkać się z opłatami rzędu 500 Euro za semestr.

W kraju związkowym Badenia-Wirtemberga zostały wprowadzone opłaty za studia I i II stopnia, a także jednolite studia zakończone tzw. Staatsexamen, dla kandydatów z zagranicy niebędących obywatelami Unii Europejskiej.

Radzimy przed podjęciem decyzji o studiowaniu w Niemczech sprawdzić, jak sytuacja wygląda na wybranej uczelni. Dobrym źródłem informacji są strony internetowe: www.studis-online.de (w języku niemieckim)  oraz www.daad.de (w języku niemieckim i angielskim).

Wyszukiwarki uczelni i kierunków studiów w Niemczech według różnych kryteriów wyboru dostępne są na następujących stronach internetowych:

Studia w języku niemieckim i angielskim:

• www.study-in-germany.de
• www.hochschulkompass.de

Studia po angielsku i w innych językach:

•  www.daad.de/idp

W zależności od wybranej uczelni i kierunku studiów o przyjęcie na studia w Niemczech należy ubiegać się za pośrednictwem:

• stowarzyszenia uni-assist e.V. – w przypadku uczelni będących jego członkami
• Biura Współpracy z Zagranicą (Akademisches Auslandsamt) wybranej uczelni – w przypadku uczelni niezrzeszonych w stowarzyszeniu uni-assist
• fundacji Stiftung für Hochschulzulassung – w przypadku kierunków objętych tzw. Numerus Clausus (z ograniczeniem liczby miejsc) takich jak medycyna, weterynaria, stomatologia i farmacja oraz kierunków z miejscowym limitem liczby miejsc.

Informacje nt. procesu rekrutacji i miejsca składania wniosków na wybraną uczelnię znajdują się na stronie internetowej uczelni.

Termin aplikacji na studia w Niemczech upływa zazwyczaj 15 lipca w przypadku podjęcia studiów w semestrze zimowym oraz 15 stycznia w przypadku studiów rozpoczynających się w semestrze letnim. Termin aplikacji może się jednak znacznie różnić w zależności od uczelni i kierunku studiów, dlatego też należy go koniecznie potwierdzić bezpośrednio na  wybranej uczelni.

Więcej informacji nt. aplikacji na studia w Niemczech dostępnych jest na stronie: www.daad.de (w jęz. niemieckim i angielskim).

Koszty utrzymania zależą w dużej mierze od indywidualnych potrzeb i zainteresowań studenta oraz od miasta, w którym podjął on studia. Średni koszt utrzymania studenta w Niemczech szacowany jest na około 1.000 Euro. Większość kosztów związana jest z opłatami za mieszkanie (od 350 do nawet 800 Euro miesięcznie). Semestralny bilet na komunikację miejską kosztuje około 80 Euro. Co semestr należy uiścić tzw. opłatę socjalną (Semesterbeitrag) w wysokości od 200 do 350 Euro, na niektórych uczelniach w tej kwocie zawarta jest już opłata za semestralny bilet na komunikację miejską. Studenci, którzy nie ukończyli 30. roku życia i studiują nie dłużej niż 14 semestrów mają prawo ubezpieczyć się w państwowych kasach chorych. Miesięczna składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi około 120 Euro.

Osoby objęte ubezpieczeniem zdrowotnym w Narodowym Funduszu Zdrowia, które chcą studiować w Niemczech, powinny legitymować się Europejską Kartą Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ). Uzyskanie EKUZ możliwe jest poprzez złożenia wniosku w Oddziale Wojewódzkim NFZ, właściwym ze względu na zgłoszone miejsce zamieszkania. Należy mieć na uwadze, że w przypadku podjęcia pracy w Niemczech student podlega ustawodawstwu niemieckiemu. Wszystkie niezbędne informacje dostępne są na stronach internetowych Narodowego Funduszu Zdrowia: www.nfz.gov.pl.

Studenci, którzy nie ukończyli 30 roku życia i studiują nie dłużej niż 14 semestrów mają prawo ubezpieczyć się w Niemczech w państwowych kasach chorych. Miesięczna składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi około 80 Euro.

Każdy student obcokrajowiec ma prawo do ubiegania się o miejsce w akademiku. Warunkiem koniecznym − najpóźniej w momencie podpisania umowy − jest dowód immatrykulacji na danej uczelni, czyli posiadanie legitymacji studenckiej. Im wcześniej złoży się podanie o akademik, tym szybciej się go dostanie. Wniosek o miejsce w akademiku składa się w organizacji prowadzącej domy studenckie i stołówki Studentenwerk.

Należy się jednak liczyć z tym, że co najmniej na pierwszy semestr studiów trzeba będzie poszukać prywatnego zakwaterowania.

Bardzo popularne są w Niemczech tzw. Wohngemeinschaften, czyli „wspólnoty mieszkaniowe”. Są to kilkuosobowe grupy studentów wynajmujące wspólnie kilkupokojowe mieszkanie. Każdy członek grupy posiada zazwyczaj własny pokój, a kuchnię i łazienkę użytkuje się wspólnie. Adresy mieszkań i pokoi do wynajęcia można znaleźć w lokalnych gazetach, na lokalnych stronach internetowych oraz na tablicach informacyjnych na terenie uczelni.

Więcej informacji nt. zakwaterowania na czas studiów w Niemczech dostępnych jest na stronie: www.daad.de (w jęz. niemieckim i angielskim).

Po przybyciu do Niemiec należy zgłosić się na uczelnię i dokonać immatrykulacji.

Aby zapisać się na studia, trzeba przedłożyć zaświadczenie o posiadaniu aktualnego ubezpieczenia zdrowotnego.

Obywatele polscy są zwolnieni z obowiązku posiadania zezwolenia na pobyt. Jednak przed upływem 3 miesięcy należy udać się do odpowiedniego Urzędu Meldunkowego (Einwohnermeldeamt) z następującymi dokumentami:

• dowód osobisty,
• dowód immatrykulacji na niemieckiej uczelni,
• zaświadczenie o ubezpieczeniu zdrowotnym,
• deklaracja o posiadanym zabezpieczeniu finansowym na czas studiów w Niemczech.

Dalsze informacje w języku niemieckim i angielskim dostępne są na stronach:

• www.daad.de/deutschland
• www.study-in-germany.de
• www.internationale-studierende.de

Tak, Polacy mogą pracować podczas studiów w Niemczech bez konieczności posiadania dodatkowych zezwoleń. Należy jednak mieć na uwadze, że znalezienie pracy może okazać się trudne. Poza tym studiowanie za granicą, w obcym języku jest dużym wyzwaniem i na dodatkową pracę może po prostu zabraknąć czasu.

W poszukiwaniu pracy oraz praktyk dla studentów pomocne mogą być strony internetowe: www.study-in-germany.de (w jęz. niemieckim i angielskim) oraz www.arbeitsagentur.de (w jęz. niemieckim, angielskim i francuskim).

Osoby rozpoczynające pełne studia w Niemczech muszą mieć świadomość, iż żadna niemiecka organizacja nie posiada w swojej ofercie stypendiów na całe studia I stopnia, czyli od ich rozpoczęcia do chwili uzyskania dyplomu. Istnieje jednak wiele organizacji, w tym także DAAD, które przyznają polskim studentom, absolwentom i naukowcom stypendia na wyjazdy na niemieckie uczelnie, w tym również na pełne studia typu Master.

Informacje na temat programów stypendialnych DAAD można znaleźć na naszej stronie internetowej oraz w wyszukiwarce stypendiów. Ogólna baza danych niemieckich organizacji przyznających stypendia do Niemiec jest dostępna na stronie www.funding-guide.de (w jęz. niemieckim i angielskim).

Na poniższych stronach internetowych można znaleźć przydatne informacje nt. możliwości uzyskania stopnia doktora, znalezienia odpowiedniej uczelni, a także finansowania studiów doktoranckich w Niemczech:

• www.daad.de/deutschland/promotion (w jęz. niemieckim i angielskim)
• www.daad.de/research-explorer (w jęz. niemieckim i angielskim)
• www.research-in-germany.de (w jęz. niemieckim, angielskim i innych)
• www.hochschulkompass.de (w jęz. niemieckim i angielskim)

Do tytułu doktora prowadzą różne drogi. Tradycyjną i najbardziej popularną formą doktoratu w Niemczech jest samodzielna praca nad dysertacją pod kierunkiem promotora (Doktorvater lub Doktormutter). Najprostszym sposobem znalezienia i nawiązania  z profesorem jest korespondencja mailowa i Internet.

Od kilku lat powstaje jednak również coraz więcej ustrukturyzowanych programów studiów doktoranckich, z których wiele skierowanych jest także do kandydatów z zagranicy. Programy te oparte są na modelu anglosaskim (PhD), w którym doktorant wspierany jest przez zespół opiekunów naukowych. Informacje o Międzynarodowych Programach Doktoranckich oraz o kolegiach i szkołach doktoranckich niemieckich uczelni i pozauczelnianych instytucji naukowych dostępne są na stronach: www.daad.de/deutschland/promotion (w jęz. niemieckim i angielskim) i www.research-in-germany.org (w jęz. niemieckim, angielskim i innych)

Więcej informacji: Informacje dla doktorantów